TODA UNHA VIDA AO SERVIZO MILITAR

Urbano Bravo Soto nado na parroquia de Xuvia no concello de Narón dedicou case toda a súa vida á súa paixón e ao seu sono dende neno de ser militar. Entrou no exército voluntariamente á idade de 16 anos onde entrou de soldado raso onde foi ascendendo ata chegar ao rango de capitán. Segundo a historia que me contou a miña avoa, él sempre estivo destinado pola zona de ferrolterra,concretamente primeiro estivo na batería de Santa Cecilia logo estivo nabatería de cobas e posteriormente estivo en prioriño. Os seus últimos anos do meu avó como militar foron no cuartel de Baluarte no antigo Ferrol do Caudillo ata que no ano 1985 retirouse e pasou á reserva militar ata que o 7 de septembro do ano 2002 faleceu. A miña avoa contoume que todo o mundo falaba del como un gran profesional e unha belísima persoa e sempre rodeado dos seus compañeiros e amigos militares.

VIDA DE LOITA E TRABALLO

María Dolores Sardiña Doce naceu o 29 de Decembro de 1945 en Tafornelos no concello das Somozas , miña avoa foi filla dun matrimonio de labregos. Aos 11 anos a súa nai morreu de meninxitis,unha enfermedade que por aquel entonces era mortal. Dende que morreu a súa nai foi a encargada de traballar nas tarefas da casa e tamén nas tarefas do campo axudando ao seu pai en todo o que podía. Ela recorda a súa niñez moi dura e con poucos recursos.Aos 17 anos deixou ao seu pai na aldea para poder ela gañarse a vida. Dende os 17 ata os 25 anos traballou en casas particulares como empleada do fogar. Pimeiro traballou en Ferrol  na casa do dono da óptica Montalvo e máis tarde na casa do dono da farmacia Durán de Xuvia, ata que aos 25 anos se coñeceron os meus avós cando un día a miña avoa foi facer a compra á tenda que tiña o meu bisavó e alí coñeceu ao meu avó que axudaba ao seu pai polas tardes na tenda. Despois de dos anos de mozos os meus avós casáronse na igrexa de Santa Rita de Xuvia no ano 72 cando a miña avoa tiña 27 anos e foi cando a miña avoa deixou de traballar como empleada do fogar para formar a súa propia familia e dedicarse a ser ama de casa. Froito deste matrimonio naceron unha nena e un neno.No ano 1985 a miña avoa trouxo para a súa casa de Xuvia ao seu pai que ata entón vivía na aldea ata que morreu no ano 1987. Dende entón ata o 4 de Octubre de 1998 que lle morreu o seu fillo nun accidente de tráfico aos 22 anos,a vida da miña avoa era unha vida normal ata que dende este tráxico suceso ela tivo unha gran depresión que tardou tempo en curar en curar. No ano 2002 quedouse viuda e no ano 2009 tivo o seu cuarto nieto. Actualmente ela ten 69 anos e vive na súa casa de Xuvia. 

Un dato que me pareceu curioso foi que ao facerlle preguntas de como viviu a etapa do franquismo a miña avoa non me quiso responder sobre ese tema.

A SITUACIÓN DO GALEGO DURANTE OS SÉCULOS ESCUROS

A finais da Idade Media (séculos XIV e XV), a lingua e a literatura galegas entran nun período de decadencia, motivado pola perda do poder político do Reino de Galicia en favor de Castela. Diversos foron os factores que provocaron este progresivo decaemento, entre os que cabe subliñar catro:

• O asentamento no reino de Galicia dunha nobreza estranxeira principalmente castelá, intransixente coa cultura e coa lingua deste reino, que vén substituír unha nobreza galega derrotada despois de apoiar os perdedores nas loitas dinásticas pola coroa de Castela, primeiro a Pedro I contra Henrique II de Trastámara e máis tarde (1475-1479) a Xoana a Beltranexa fronte á futura Isabel a Católica
• A supresión de gran parte da aristocracia autóctona, capaz de defender os seus intereses e os do país.
• A perda de autonomía da Igrexa galega, que pasa a depender da cidade castelá de Valladolid.
• A crecente política centralista e intervencionista da coroa de Castela que ten por obxectivo a sumisión total dos diferentes reinos

Estes catro feitos afianzan gravemente o proceso desgaleguizador nas clases altas da sociedade e impiden a consolidación do galego como lingua literaria. Neste sistema centralizador aparece, xunto ao concepto de "estado nacional", a necesidade da imposición lingüística na administración como factor de cohesión da nova estrutura política.
A imprenta deu un importante pulo á difusión das linguas nacionais, pois a partir de agora a difusión da cultura incrementouse notabelmente. Aparecen a finais do século XV obradoiros de imprenta en Mondoñedo e Monterrei (o primeiro libro impreso na Galiza é o Missale auriense, en Monterrei, 1491), mais a lingua empregada será o latín ou o castelán, de maneira que non aparecerá un libro impreso en galego até mediados do século XIX.

Esta situación do galego vese reflexada neste fragmento de texto

 

En tiempo de los Reyes Católicos se incorporaron los Maestrazgos de las Ordenes Militares en la Corona. Sucedió la reforma de los monjes Negros, y la de los monjes blancos había precedido el año de 1440. Con esta ocasión se inundó Galicia de hombres no gallegos y castellanos: merinos, jueces, escribanos, curas de almas etc. Eran provisiones de castellanos y apenas se daba algún empleo a gallegos naturales. Claro que ninguno de esos empleos podría actuar en el idioma gallego, ni entender tampoco lo actuado. Hermanos, sobrinos, primos, parientes, paisanos y criados de los presenteros cargaban con todos los empleos y casi al mismo tiempo se introdujo la Audiencia de la Coruña y con eso se aumentó el número de los que en Galicia, ni hablaban, ni entendían gallego y así se introdujo el abuso de escribir y actuar en castellano

—Extracto de Discurso apologético por el arte de rastrear las más oportunas etimologías de las voces vulgares, por Martín Sarmiento, ano 1770.

A HISTORIA DO HIMNO GALEGO

Estreouse na cidade da Habana o 20 de decembro de 1907 e, ao igual ca bandeira de Galicia, é froito da emigración. Desde 1907 até 1923, o himno galego foi cantado por rexionalistas e agraristas nos seus actos e devagariño foi sendo aceptado e recoñecido como tal, impoñéndose a outras propostas como o Himno da Acción Gallega.
O texto do himno é froito da correspondencia que mantiveron Eduardo Pondal e Pascual Veiga en 1890, no que o compositor lle solicitaba ao escritor un texto para unha partitura que ía presentar con motivo dun certame que ía elixir o mellor himno galego para o caso que o premio resultase deserto. Logo de varias redaccións envioulle un primeiro texto que titulou Breogán. Pascual Veiga solicitoulle algúns cambios na acentuación para adaptalo ritmicamente á música.
O texto definitivo publicouse xa como Os Pinos por primeira vez o 22 de maio de 1890
O motivo central do texto é que Galiza debe acordar do seu sono (apatía política) e emprender o camiño cara a liberación. Para iso deberá escoitar a voz dos rumorosos piñeiros, ou sexa, o pobo galego como entidade nacional histórica.
O nome do país non figura en ningures no poema, como é habitual en Pondal, e fanse referencias metafóricas ao "Fogar" e á "Nazón de Breogán".En 1890, cando foi escrito o poema orixinal, aínda non existía unha norma ortográfica establecida do idioma galego. A letra do himno oficializada en 1984 seguiu a normativa ortográfica vixente (Normas Ortográficas e Morfolóxicas do Idioma Galego) no devandito ano, polo que, consecuentemente, existen certas diferenzas gráficas entre a letra do himno e a versión orixinal do poema de Eduardo Pondal.
Letra orixinal de 1890                                                              

Que din os rumorosos

Na costa verdecente,

Ó rayo trasparente,

Do prácido luar...?

Que din as altas copas

D'escuro arume arpado,

Co seu ben compasado,

Monótono fungar...?

Do teu verdor cingido,

É de benígnos astros,

Confin dos verdes castros,

E valeroso clán,

Non dés a esquecemento,

Da injuria o rudo encono;

Despérta do teu sono,

Fogar de Breogán.

Os boos e generosos,

A nosa voz entenden;

E con arroubo atenden,

O noso rouco son;

Mas, sós os ignorantes,

E férridos e duros,

Imbéciles e escuros

No-nos entenden, non.

Os tempos son chegados,

Dos bardos das edades,

Q'as vosas vaguedades,

Cumprido fin terán;

Pois donde quer gigante,

A nosa voz pregóa,

A redenzón da bóa

Nazón de Breogán.

Letra de 1984

Que din os rumorosos

na costa verdecente,

ao raio transparente

do prácido luar?

Que din as altas copas

de escuro arume arpado

co seu ben compasado

monótono fungar?

Do teu verdor cinguido

e de benignos astros,

confín dos verdes castros

e valeroso chan,

non des a esquecemento

da inxuria o rudo encono;

desperta do teu sono

fogar de Breogán.

Os bos e xenerosos

a nosa voz entenden

e con arroubo atenden

o noso ronco son,

mais sóo os iñorantes

e féridos e duros,

imbéciles e escuros

non nos entenden, non.

Os tempos son chegados

dos bardos das edades

que as vosas vaguedades

cumprido fin terán;

pois, donde quer, xigante

a nosa voz pregoa

a redenzón da boa

nazón de Breogán.

 

 

A LENDA DE BREOGÁN

Existe unha lenda na que se conta que a estirpe de Breogán chega a Galiza desde Exipto, fuxindo das pragas da época de Moisés. Con toda probabilidade esta parte da lenda foi creada en tempos medievais, cando existía unha gran tradición cristiá, isto é, no momento da súa transcrición, nos séculos XI-XII.
O anterior débese contrastar co achado dun escudo celta en Faiyum, Exipto, tal como nos mostra a obra clásica The Celts de T.G. Powell, onde se destaca que existían "mercenarios" celtas en Exipto dende o ano 274 a.C. En realidade os celtas carecían dunha historia escrita, pois a transmitían oralmente, como facían os gregos ata a compilación dos clásicos. Non será ata a chegada do cristianismo a Eire cando se compile a historia celta en varias obras clásicas. Como indican os datos xenéticos, a colonización das Illas británicas e Irlanda aconteceu despois da última glaciación, hai por volta de 16.000 anos, co cambio da sociedade de cazadores recolectores a sociedades agrícolas. A lenda, tal como a coñecemos hoxe, vencéllase á chamada cultura dos metais, en especial do bronce atlántico, cando os clásicos gregos falan das Illas Casitérides.
Galiza descríbese poeticamente no Himno galego coma o fogar de Breogán. De acordo coa lenda irlandesa incorporada no século XI á compilación Leabhar Ghabhála Érenn ("Libro das Invasións"), o rei Breogán, fundador da nación céltica galega, construíu na cidade de Brigantia (de emprazamento descoñecido mais identificada coa actual Coruña) unha enorme torre dunha altura tan magnífica que os seus fillos podían ver unha beira verde distante dende o seu cumio. A ollada desa terra enganounos para navegar ao norte de Irlanda, onde Ith sería asasinado. En vinganza, os fillos de Mil, neto de Breogán, saíndo dende Brigantia chegaron a Irlanda e conquistárona

 

LENDAS DA LAGOA DE DONIÑOS

Vou contar estas lendas porque eu son de doniños e me sinto identificado con isto. As lendas que vou poñer agora contáronmas a miña nai, a miña tía que me contou unha lenda cando era cativo sobre a lagoa de doniños que nunca olvidarei porque me chamou a atención e tamén hai outra lenda que encontrei buscando nos libros do noso instituto
Lenda nº 1:
Din que hai moitos anos cando os primeiros habitantes se asentaron nas terras de Ferrol, fixeron un poboado sobre a lagoa de Doniños. As casas serían de madeira sobresaíndo no medio das augas, enriba de piares para estar mellor defendidas dos ataques de animais salvaxes.
Non hai probas de que este poboado existese pero si hai varias lendas falando dunha cidade chamada Valverde, que quedou afundida na lagoa de Doniños.
Conta a lenda que o pobo quedou afundido porque unha vez chegou un pobre a pedir polas casas da cidade de Valverde e ninguén lle daba nada. Nunha vivenda, unha muller tiña dous nenos xémeos botou unha bola no forno, e cando estivo cocida deulle un cacho. O pobre díxolle que como había tanta xente mala ía correrlle unha desgraza á cidade. E engadiu:
 - Colle por ese camiño arriba e non mires para atrás
E replicoulle a señora:
 - ¿E os meus fillos?
Non se preocupe, déixeos no camiño que Deus que ben os ve xa gobernará. Ao marchar a muller, oíu un gran ruído e toda a cidade afundiu formando unha lagoa. Só se salvaron os dous nenos. Din que de aí ven o nome de Doniños.

Lenda nº 2:

Esta lenda conta que doniños se chama así porque uns pescadores que estaban pescando encontraron dentro da lagoa a dous nenos afogados.

Lenda nº 3:

Dous andaluces viñeron a Galicia e tiveron dous fillos neste sitio (por eso lle chamaron Doniños, xa que os andaluces non pronuncian o s), e por esta mesma regra Maniños tomou o seu nome porque estes andaluces tiveron máis fillos.